General Musa Kunduhov (1818–1889) gerek Kafkasya’nin, gerekse Osmanli Imparatorlugu’ndaki Kuzey Kafkasya diasporasinin 19. yüzyilin ikinci yarisindaki tarihinde iz birakmis, fakat gayet çeliskili ve yeteri kadar anlasilmamis simalardan biridir. Bu çalismada, 1865 yilinda yaklasik 5 bin Çeçen, Oset ve Çerkes (Kabardey) ailesinin padisahin ülkesine göçünü düzenlerken hangi objektif veya sübjektif sebep ve hesaplara göre hareket ettigini, yeni vataninda karsilastigi gerçeklerin baslangiçtaki umut ve beklentilerine ne derecede uygun düstügünü daha iyi kavrama çabasinda bulunulmustur. Musa Pasa’nin Osmanli askeri-siyasi yapisi içerisinde elde ettigi konumun oldukça yüksek, mesleki alanindaki faaliyetlerinin ise esasen basarili oldugu kusku götürmemektedir. Buna karsilik, göçten sonra çok iddiali “Kafkas yönlü” (en genis anlamiyla) ihtiraslarinin bulundugu istikametindeki son derece olasi varsayimdan yola çikilirsa, sonuçta ne Kuzey Kafkas göçmen toplulugu boyutunda genel kabul gören ve itibari tartisma götürmeyen bir lider olabildigi, ne de Babiali’nin Kafkasya politikasinin ve askeri stratejisinin olusturulmasini hissedilir biçimde etkileyebildigi açiktir. Bununla birlikte Kunduhov’un bazi hareketlerinin ve girisimlerinin Osmanli yönetiminin Anadolu’da yerlestirilen Kuzey Kafkasyalilarin durumlari konusunda bilgilendirilmesine ve sorunlarina daha ciddi olarak egilmesine bir ölçüde hizmet ettigi anlasilmaktadir. General Musa Kundukhov (1818–1889) is one of the noticeable, although the most controversial and insufficiently understood figures in the history of both the Caucasus and North Caucasian diaspora in the Ottoman Empire of the second half of the 19th century. In this paper an attempt is made to better comprehend the objective or subjective reasons and considerations, by which he was guided when organizing the resettlement of approximately 5 thousand Chechen, Ossetian and Circassian (Kabardian) families to the Sultan’s domains, and to assess to what degree the realities he encountered in his new homeland corresponded to his initial hopes and expactations. Undoubtedly, the status that Musa Pasa has achieved within the Ottoman military-political establishment was rather high, and his work in the professional sphere generally successful. Yet, – if we are to proceed from the highly probable assumption that after the emigration he cherished some far-reaching “Caucasian” (in the widest sense) ambitions – it is obvious that he finally failed to become an acknowledged and unquestionably authoritative leader on the scale of the North Caucasian immigrant community, as well as to exert any visible influence on the formation of the Porte’s Caucasian policy and military strategy. Nonetheless, some of Kundukhov’s activities and initiatives appear to be instrumental to a certain extent in informing the Ottoman administration about the condition of the North Caucasian refugees settled in Anatolia and in more seriously addressing their problems.

Çerkes nüfusunun % 90’ini olusturan ve dünyanin 50’den fazla ülkesine dagilmis diasporasi, Rus-Kafkas Savasi’na (19. Yüzyil) ve iki dünya savasina bagli olarak olustu. Makale yazarinin gözlemleri Türkiye’nin yerel Çerkes kültürel adaciklarindan biri olan Uzunyayla’da 2009, 2011, 2014 ve 2015 yillarinda gerçeklestirilen alan arastirmalari sirasinda yapildi. Alan çalismasinda kisiler arasi ve gruplar arasi iletisimin etnik özellikleri incelendi. Bu makalede Çerkes diasporasinda otantik folklorun (dilin ve geleneksel kültürün) tasiyicilarinin azalmasi, derlemecinin ve kaynak kisilerin sosyal (toplumsal davranis, etik, toplumsal cinsiyet) iletisimi gibi halkbiliminin ve antropolojinin sorunlari ele aliniyor.

????? ????????? ??????? – ?????????? ??????, ??????????????? ?????????????? ???????????, ????????????? ? ????????? ????????, ??????????? ??????? ?????? ?????? ????? ? ??????? ???? ???????? (??????). ??? ????????????? ????? ???? ????????? ? ? ??????? ???????, ???????????? ????????????? ? ???????????? ???????? ?????????? ???????????????? ????? XIX ????. ????? ?? ?? ?????????? ?????????????? ???????? ?????? ???-?????, ???????????? ? ????? ?????? ????????????? ? ???????? ?????????????? ????? ??????? ???????. «????????» ??????, ???????? ????????? ???????????? ???-????? – ????????????? ?????????? ?????????? ??????? ? ???????????-???????????? ? ????????????? ????? ???????? ?? ?????????? ????????. ? ?? ?? ?????, ????? ? ????????????? ???? ??????? ??????????? ????????????? ????????? ? ?????????? ????????? ?????? ???-?????. ???? ?????? ?? ??? ????????? – ??????? ? ???????? ???????? ?? ????? ???????? ??????, ????? ??????? ????????? ????????. ? ?????? ???????, ???????????? ???????????? ?????? ?????????? ??????????? ? ?????? ???-????? ??????????? «???????????????» ??? ????????, ? ??????? ??????? ???????? ???????????? ?? ?????? ?????????? ? ?????????, ?? ? ??????????? ? ??????????? (??????????????), ????????? ? ?????????. ? ????? ??????????? ??? ????????? ??????? ? ?? ???????? ????????? ?????????????? ?? ??????? ??????? ????? ?????? ???????????? ????????????? ?????, ? ????? ? ????? ?????? ??? ?????, ??????? ?? ??? ???? ???????????? – ?????????????? ? ??????????? ??????????? ???????.

Büyük Petro döneminden itibaren Rusya’nin yönetici elitlerinin, Baltik Almani, Polonyali yada diger halklardan olmak üzere Rus kökenli olmayan birçok mensubu vardi. Fakat daha önceki dönemlerde de kökleri baska milletlere dayanan aileler olmustur. 16. yüzyilin ortasindan 17. Yüzyilin sonuna kadar olan dönemde en önemli grup, Çerkeslerdi. Korkunç Ivan’in ikinci karisinin akrabasi olan Kabardey bölgesinin Çerkes prensleri, Romanov hanedanin üyeleriyle evlenerek güç ve zenginligin zirvesine ulastilar. Rus kaynaklarinin kökenlerine iliskin yorum yapmamasina ragmen onlarin Radoslovnye knigi’de muhafaza edilen soyagaçlari, etnik kimliklerine olan duyarliliklarinin bir göstergesidir. Avrupali diplomatlar da onlarin egzotik kökenlerini kaydettiler. Kabardey ve bugünkü Dagistan bölgesinde yer alan bir Rus kalesi olan Terskii gorodok’un önemini kaybetmesiyle birlikte Çerkes prenslerin Moskova’ya gidisleri son verdi ve Çerkasski prens ailelerin 18. Yüzyilda asimile olmalarina yol açti. The Russian ruling elite included many non-Russians from the time of Peter the Great onwards — Baltic Germans, Poles, and other, but in earlier times it also included clans from other national groups. From the middle of the sixteenth century to the end of the seventeenth the most important were the Circassians. Originally relatives of the second wife of Ivan the Terrible, the Circassian princes of Kabarda married into the Romanov family and reached the pinnacle of power and wealth. Though Russian sources do not comment on their origins, their genealogy in the Rodoslovnye knigi preserves evidence of their continued awareness of their identity. European diplomats also noted their exotic origins. The decline in importance of Kabarda and the Russian fort at Terskii gorodok in present-day Dagestan led to the end of emigration to Moscow and the assimilation of the families as princes Cherkasskii in the eighteenth century.

Rus-Kafkas Savasi’nin sonuna yaklasildigi 1860’lardan itibaren Çarlik Rusyasi tarafindan Osmanli topraklarina sürülen Çerkeslerin önemli bir kismi Balkanlar’a, bunlarin içinde bir kismi da bugünkü Bulgaristan topraklarina yerlestirildi. Ivraca (Vratsa) ve Rahova (Oryahovo) kazalarinda toplam 19 Çerkes yerlesim yeri bulunuyordu. Eldeki nüfus verilere göre göçmen Çerkes ailelerinde ortalama nüfus 3.3 kisiyken, 8 kisilik ailelere de rastlaniyordu. Ailelerin çogu 2 çocuga sahipti, 4-5 çocuklu aileler ise istisnaydi. Hem kiz ve erkek çocuk, hem de kadin ve erkek sayilari arasinda nedenleri tespit edilemeyen önemli bir oransizlik görülüyordu. Ovalik Rahova kazasindan farkli olarak Ivraca kazasi daglik ve topraklari taslikliydi, tarima elverisli degildi. Dolayisiyla Ivraca kazasina daha çok hayvancilikla geçinen Çerkesler yerlestirilirken Rahova’dakilerin önemli kismi günlük islerde çalisiyordu. Çerkesler, tarim arazilerinin büyüklügü açisindan önemli sorunlar yasamadilar. Elde ettikleri ürünün miktarini dogal afetler, topragin kalitesi, mevcut is gücü, istek ve ihtiyaç gibi faktörler belirliyordu. Muhtemelen Rahova kazasindaki Çerkes ailelerinin çogu, 4 kisilik bir ailenin yillik gida ihtiyacini karsilayabiliyordu. Bazilari ürünlerini bir kismini yerel pazarda satabiliyordu. Bu nedenle Çerkes aileleri, tüm köylüler gibi hasat ettikleri ürüne bagimliydilar. 1877-1878 Osmanli - Rus Savasi’nin sonuna kadar bölgede yasamaya devam eden Çerkesler, savas sirasinda Bulgaristan’daki yerlerini terk etmek zorunda kaldilar ve imparatorlugun Anadolu ve Ortadogu’daki topraklarina yerlestiler. Böylece Bulgaristan’daki Çerkes varligi sona ermis oldu. Towards the end of the Russo-Caucasian war in the 1860s, Tsarist Russia forcibly deported thousands of Circassians to the Ottoman Empire, some of whom ended up in the Balkans, including the Ivraca (Vratsa) and Rahova (Oryahova) districts of Bulgaria, where 19 Circassian settlements were founded. The demographic structure of the Circassian families was as such that average family size was 3.3 people, while there were also instances of families of eight. Most families had two children, but a few families had up to five children. There was a significant numerical disparity between boys and girls, as well as men and women for reasons that this article has not been able to identify. While Rahova was located in the plains and had lands suitable for cultivation, Ivraca was a mountainous district and as such characterized by non-arable lands. Therefore, Circassians mostly engaged in raising livestock were settled in Ivraca, whereas many Circassians in Rahova were employed as day laborers. Circassians encountered no problems regarding the size of their plots. The crop yields depended on such factors as natural disasters, soil quality, and effective management, as well as individual needs and endurance. It is likely that the majority of the Circassian families in the Rahova district were able to provide enough produce for a family of four for a whole year; some even sold the surplus crops in local markets. In summary, Circassians, like other farmers elsewhere, were heavily dependent on the harvest of their crops. Circassians lived in these districts until the Russo-Ottoman War of 1877-78, during which Circassian settlers were uprooted again and forced to move to the Ottoman lands in Anatolia and the Middle East. Hence the Circassian presence in Bulgaria came to an end.

1914 yili Kasim ayi baslarinda Osmanli Devleti ve Rusya arasinda Kafkasya Cephesi’nde savas basladi ve ilerleyen yillarda Rus ordulari Anadolu’nun dogu kisminin neredeyse tamamini ele geçirdi. Osmanli Devleti aleyhine gelisen bu durum 1917 Mart ayinda meydana gelen Rus ihtilali ile son buldu ve bu tarihten itibaren Kafkas Cephesi’nde gayr-i resmî bir mütareke durumuna girildi. Kasim 1917’de Bolseviklerin iktidara gelmesinden sonra imzalanan Brest-Litovsk ve Erzincan mütarekeleri sonrasinda Kafkas cephesindeki Rus birlikleri silah, mühimmat ve malzemelerini Ermeni ve Gürcü gruplara birakarak çekildiler. Bu silahlarla kurulan Ermeni ve Gürcü milli ordulari, Rusya’nin tahliye ettigi yerleri ele geçirmek için sadece Dogu Anadolu’da degil bütün Kafkasya cephesinde harekete geçtiler. Bu bölgelerde yasayan Müslümanlarin yardim isteyebilecegi tek güç ise Osmanli Devleti’ydi. Bu nedenle, aralarinda Azerbaycanli lider Naki Keykurun Seyhzamanli ile Ahiskali Müslüman liderlerden Ömer Faik Numanzâde’nin de bulundugu Kafkasya murahhaslari, Osmanli Devleti’nden askerî ve siyasî yardim talebinde bulunmak için Subat-Mart 1918 tarihlerinde Istanbul’a bir seyahat düzenledi. Kafkas heyetinin Osmanli yetkilileri ile bir takim görüsmeleri neticesinde, 12 Subat 1918 tarihinde Kafkas cephesinde baslayan Osmanli ileri harekâtinin Kafkasya’da Müslümanlarin yasadigi bütün bölgeleri kapsamasina karar verildi. Azerbaycan’a yardim etmek için kurulan Kafkas Islam Ordusu’nun temelleri de bu seyahat sirasinda atildi. Bu seyahat sonunda alina kararlar neticesinde Osmanli birlikleri sadece Rusya’nin Anadolu’da ele geçirdigi topraklari degil, Elviye-i Selâse (Üç Sancak: Batum, Kars ve Ardahan) ve Ahiska-Ahilkelek gibi imparatorlugun 1914 sinirlarinin disinda kalan bölgeleri de kontrol altina alarak Azerbaycan ve hatta Dagistan’a girdi.Bu çalismada Kafkas murahhaslarinin Istanbul’a düzenledigi seyahat ve bu seyahatin cepheye etkileri, Basbakanlik Osmanli Arsivi, Türk ve yabanci basin, o dönemde yasayan insanlarin hatiratlari ve ikinci el kaynaklar ele alinarak incelenecektir.

History looms large in Circassian intellectual and literary imagination as a source of anxiety, anger, and affirmation for a people who were and still are denied history, whose humanity was at once disdained and derided. Dina Arma’s autobiographical novel in Russian The Road Home (?????? ?????) is a narrative of self-exploration written from the transcultural perspective of a displaced person in search of her identity. It is a novel about identity crisis and the frustrations of a person striving to capture and to define his or her identity, especially if that person was and remains a colonial person who struggles to put together the fragmented pieces of his or her shattered history. It is a novel that describes the reawakening of national memory that takes place through the process of recovering the past and the self that has been damaged by colonial encounters. In the following article, I will examine the questions: How does Arma construct and define the concept of place or home? How does it relate to memory and identity? How does Arma engage in the process of rewriting and reconstructing history and how does she articulate the ways of re-existence and transformation of one’s culture and identity?

In the post-Soviet North Caucasus, the Kabardino-Balkar Republic, where political tensions among its constituent nationalities are never far from the surface, long sat precariously between the region’s peaceful northwest and its tumultuous northeast. Observers of the political and security situation in the North Caucasus have long viewed the multi-ethnic Kabardino-Balkar Republic as integral to the fate of the region as a whole. During the first fifteen years of post-Soviet history, Kabardino-Balkaria was conspicuous for its absence of violent conflict and relative inter-communal accord. Several Islamist-led attacks in 2004 and, more violently and infamously, 2005 shattered any illusions of Kabardino-Balkaria’s immunity to the violence that had plagued much of the region since in recent years. By 2010 and 2011 assassinations of high-ranking officials and public figures and attacks on police patrols reached a peak, and Kabardino-Balkaria ranked alongside Ingushetia and Dagestan as one of Russia’s most violent regions. Since late 2012, however, the scale and frequency of these attacks have diminished significantly. This article uses social media as lens to analyze the attitudes of residents of Kabardino-Balkaria toward issues of politics and security in the region. This article pays particular attention to commentators’ views on the Islamist insurgency and its ideological opponents (Circassian/Kabardian and Balkar national activists and the republic’s ruling elite). Specifically, this article analyzes the content of Kabardino-Balkaria-related discussion forums on the popular Caucasus news and analysis website Caucasian Knot (Kavkazskii Uzel). This analysis is contextualized with a brief ethnographic and historical survey of inter-communal relations, Islam, and politics in Kabardino-Balkaria.This article uses social media as lens to analyze the attitudes of residents of Kabardino-Balkaria toward issues of politics and security in the region. This article pays particular attention to commentators’ views on the Islamist insurgency and its ideological opponents (Circassian/Kabardian and Balkar national activists and the republic’s ruling elite). Specifically, this article analyzes the content of Kabardino-Balkaria-related discussion forums on the popular Caucasus news and analysis website Caucasian Knot (Kavkazskii Uzel). This analysis is contextualized with a brief ethnographic and historical survey of inter-communal relations, Islam, and politics in Kabardino-Balkaria.

Ankara’da bulunan Yeni Türkiye Stratejik Arastirma Merkezi’nin (YTSAM) çikardigi Yeni Türkiye dergisi 2015 Temmuz-Aralik aylarinda “Kafkaslar” basligi altinda 11 ciltlik özel bir sayi yayimladi. Kafkaslar Özel Sayisi hacim olarak Türkiye’de simdiye kadar yapilmis Kafkasya konulu en büyük çalisma özelligini tasiyor. Yeni Türkiye dergisinin 71-81. sayilari olan Kafkaslar Özel Sayisi’nin, her biri 700-800 sayfadan olusan 11 cildinde 699 makale yer aliyor. “Yeni Türkiye”den baslikli önsözde verilen bilgilere göre toplami 8500 sayfayi bulan bu yazilar, 292’si yurt disindan olmak üzere toplam 742 bilim adami ve uzman tarafindan hazirlanmis. Makalelerin büyük çogunlugunun arsiv kaynaklarina dayali orijinal bilimsel çalismalar oldugu da iddia ediliyor.