“Conformisme et Révolte” Nurettin Topçu’nun felsefi kariyerini belirleyen temel eseridir. Bu çalismada amacimiz bu eserin Türkçe’ye çeviri sürecini degerlendirmek ve bu süreçte ortaya çikan “Isyan Ahlaki” basliginin uygunlugunu sorusturmaktir.

Transendental idealizm tezi Kant’in ulasmayi istedigi hedefler ve etkileri açisindan elestirel felsefenin en temel tezidir. Bu tez zaman-mekânin bilginin subjektif formlari oldugunu ve bizim bildigimiz tüm seyler bu zaman-mekânsal çerçevede verildiginden, kendinde seyleri degil onlarin tezahürlerini bilecegimizi dile getirir. Bu tezin hakliligi ortaya çiktigi ilk günden beri tartisma konusu olagelmistir. Bu çerçevede transendental idealizm tezine birçok elestiriler yöneltilmistir. Bu elestirilerden biri ihmal edilmis alternatif elestirisidir. Bu elestiriye göre Kant, zaman ve mekânin ayni anda hem bilen öznenin hem de kendinde seylerin objektif özelikleri olabilecegi ihtimalini göz ardi etmistir. Oysa bu ihtimali kabul ederek de sentetik apriori bilgi mümkün kilinabilir ve dolayisiyla da zaman-mekânin subjektif formlar oldugunu kabul etmek bir zorunluluk degildir. Bu elestirinin dogrulu Kant’in elestirel felsefesi açisindan oldukça yikici sonuçlara sahiptir. Bu nedenle de gerek Kant felsefesini savunanlarin gerekse de elestirenlerin dikkate almasi gereken oldukça önemli bir elestiridir.

Kinalizade Ahlak-i Nasiri ile baslayan gelenekte Ahlak-i Alai adiyla Türkçe bir felsefe metni olusturmustur. O gelenekteki bilgileri dikkate almakla birlikte lojik prensipleri de ihmal etmemistir. Ikisi arasinda uyumsuzluk oldugunda sorunu çözme denemesinde bulunmustur. Bunlardan biri de bölme yöntemiyle hikmet terimi taksim edildiginde üçüncü derecedeki bölmede karsimiza yine hikmetin çikmasidir. Bu bölme metoduna aykiridir. Öyleyse bu sorunu gidermenin yolu hakikaten bunlarin ayni sey olup olmadiklarini tespittir. Nitekim Kinalizade ilkini bilgi olarak, ikinciyi de yetenek olarak degerlendirir ve sorunu çözmeye çalisir.

Pragmatistlerin felsefi görüslerinin, kimi önyargilarin aksine, bir etik teorisinden ayri düsünülmesi söz konusu degildir. Ahlâkî deger ve normlar, insan ve varolusun genel karakterini yansittigi için pragmatist filozoflarin düsüncelerinde ahlak; insan anlayislari, deneyime dayanan metafizik görüsleri ve dogruluk anlayislarinda temellendirilmistir. Ahlâkin deneyimlerimizde anlasilmasi gerektigini ifade eden pragmatistler, olmakta olan bir hadise olarak ahlaki anlamaya dair ufuklarimizin açik olmasina vurgu yaparlar. Ahlâki deneyimde mevcut belirsizlik, gerilim ve çatismanin, gerçekligin dinamik yapisindan kaynaklandigini ileri süren pragmatistler, ahlâki hayatin; öznenin ahlaki duyarliliga sahip olmasi, sahsiyetini insa etmesi ve çogulcu bir ahlaka dogru yönelmesiyle gerçeklesebilecegini savunurlar. Pragmatistlerin vurguladigi bir diger husus, ahlâkî önermelerin, insanin çabalarina yararli bir katki sagladikça iyi ve dolayisiyla dogru oldugudur. Onlara göre bu deneysel dogrulama süreci, hem bireylerin insasina hem de sosyal iyilerin elde edilmesine aracilik eder.

Son yüzyil içerisinde edebi ve felsefi metinlerde anlam sorunu üzerine odaklanildigini görmekteyiz. Ele alinan sorunlar genelde bu metinlerin yalnizca tek anlami mi vardir yoksa sinirsiz bir anlam veya yorumlama mümkün müdür? Bununla birlikte anlam metinde mi gizlidir yoksa okura mi baglidir? sorulari üzerine odaklanmistir. Son dönemlerde ise okur odakli kuramlar oldukça yaygindir ve bu kuramlar metnin sinirsiz yorumlanabilecegini söylemektedirler. Umberto Eco da ilk döneminde okur odakli kuramcilar arasinda sayilsa da daha sonra kendi felsefesinin okurmetin diyalektigini sart kostugunu öne sürmüstür. Bu baglamda Eco da metnin sinirsiz yorumlanabilecegini ancak her yorumun da esit derecede dogru olmayacagini bazi yorumlarin asiri oldugunu ileri sürerek yoruma ayni zamanda sinir çizmistir.

Jacques Derrida alisilmadik bir filozoftur. Icat ettigi yapi söküm kavrami, radikal bir metin okuma stratejisi olarak Bati uygarliginin tümünde isleyen düsünme mantigini hedef almakta ve bu düsünme mantigindaki temelsizligi ve çeliskiyi gözler önüne sermeyi amaçlamaktadir. Bu nedenle ortaya çiktigi andan itibaren yapi söküm kavrami birçok elestiri, suçlama ve yanlis anlamalarla karsi karsiya kalmistir. Bu makalenin amaci söz konusu yanlis anlamalari ortadan kaldirmaya katki vermek amaciyla yapisöküm kavramini, Derrida’nin diger önemli kavramlari ile iliskisi içinde ele alip degerlendirmek, böylece söz konusu kavrami mümkün oldugunca açikliga kavusturmaktir.

Nietzsche bir ozan-filozoftur ve metaforlarla konusur. Ayrica o, edebî söyleyis güzelligi ile felsefenin müsahhas hâle gelmesidir. Bir gün, içinde topladigi bütün isyani ve elestiriyi ‘Tanri öldü!” diyerek disa vurdu. “Nietzsche’den sonra artik, eskisi gibi düsünmek mümkün degildi(r).”. Her bir sözünde tüketilemeyecek bir derinlik bulunan Nietzsche, kendisini okuyan her insana yeni seyler söylüyor gibi. Elinizdeki bu çalisma ise Nietzsche felsefesinden süzülen optimist isigin pesinden giderek, Nietzsche’nin felsefe tarihine damgasini vuran söz ve düsüncelerinin, hiçligi ve anlamsizligi degil, hayat yanlisi bir tavri benimsedigini göstermeye çalismaktadir.

Tanzimat dönemi hem fikir hem de uygulama düzeyinde Osmanli klasik sisteminin girdigi bunalim ve arayis asamasindan sonraki yeniden insa girisimi olarak anlasilabilir. Birçok fikir ve uygulamanin bir yaniyla klasik Islam düsüncesi, bir yaniyla klasik Osmanli sistemi uygulamalari, bir yaniyla da modern Bati düsüncesiyle irtibatli bir sekilde ortaya çiktigi bu dönemi çalismak oldukça güç bir istir. Bu nedenle bu döneme iliskin fikri üretimin karsilastirmali kavram çalismalari yoluyla gerçeklestirilebilecegi kanaatinden hareket eden bu çalismada Tanzimat döneminin medeniyet ve terakki gibi bayraklastirilan kavramlarindan en önemlisi olarak görülen hürriyet kavrami ele alinmaya çalisilmistir. Temel amacimiz burada ele alinan konu üzerinden çagdas Islam düsüncesinin önemine dikkat çekmek ve bazi yöntemsel tespitlerde bulunmaktir.