Farkli kültürlerin ve bu kültürlere ait düGünce yapilarinin ele alinmasi, birbirleri arasinda benzerliklerin ve ayrimlarin ortaya konulmasi bakimindan büyük önem taGimaktadir. Bu bizim “Dünya DüGünce Tarihi” ni bir bütün olarak kavrayabilmemize olanak taniyabilir. Elbette bir kimsenin “Dünya DüGünce Tarihi” nin her konusuna ve öznesine, zengin geçmiGi ve sürekliligi sebebiyle, çok çabalasa bile, bütün detaylari ile deginmesi neredeyse olanaksizdir. Ancak Gunu hatirda tutmamiz gerekir ki farkli kültürlerin bu türlü ele aliniGi yaGamlarimiza iGik tutucu ve gelecek çaliGmalarimiz için teGvik edici olabilir. Bu baglamda söz konusu çaliGmanin amaci, kültürel ve siyasi baglamda birbirinden tamamen farkli olan iki medeniyetin düGünce tarihinde önemli rol oynayan iki düGünürünün, Konfüçyus ve Platon?un, egitim anlayiGlari çerçevesinde ele almiG olduklari ideal yönetici kavrayiGlarini ve bu kavrayiGlarinin altinda yatan sebepleri ana hatlariyla ayrintiya girmeksizin ele almak, aralarindaki benzerlik ve farkliliklara dikkat çekmektir.

Kilise tarihi ayni zamanda siyasi bir kurumun tarihidir; çünkü kilise tarihsel süreçte siyasetle sürekli içli diGli olmuGtur. Kamu yönetimi söz konusu oldugunda Kilisenin bir kurum olarak ortaya çikiGindan beri politikayla oldukça gergin bir iliGkisi söz konusu olmuGtur. Bu gerginligin sebebi Kilisenin kamuyu kendi dogmatik kurallarina göre düzenleme istegidir. Bu istegin teolojik ve politik sebepleri vardir. Kilise kendisini göklerdeki Tanri devletinin yeryüzündeki yansimasi olarak görmekte ve dünyevi olani da göksel olana göre yönetmek istemektedir. Bu istek özellikle 20.yüzyildan itibaren azalsa da hala gizli de olsa devam etmektedir. Bugün Kilise kamuyu Gekillendirmek açisindan eskisi kadar güçlü olmasa da özellikle sosyal sorumluluk baglaminda bütün bir Avrupa, Amerika ve özellikle Latin Amerika ülkelerinde oldukça etkin bir güç olarak karGimiza çikmaktadir.

Kant, ahlaki hissi saiklerden ve sonuçlarindan bagimsiz olarak degerlendirerek, salt rasyonel bir etik geliGtirmeye çaliGmiGtir. Kendinden önceki, mutlulugu ve amaçsalligi ahlakin merkezine yerleGtiren anlayiGi eleGtirir ve bunun yerine ödev kavramini yerleGtirir. Kant, ahlak anlayiGina paralel olarak aklin özerkligine isnat ettigi özgün bir özgürlük anlayiGi geliGtirmiGtir. Özgürlük kavrami, onun teorik ve pratik felsefesinin kesiGme noktasini teGkil eder. Onun, aklin özerkligine dayandirdigi özgürlük anlayiGini, istisnasiz bir nedensellik örgüsüne sahip determinist tabiat anlayiGiyla telif çabasi felsefesinin en girift sorunlarindan birini oluGturur. Teorik felsefesinde özgürlügün imkânini göstermeye çaliGirken, pratik felsefesinde ahlakiligin gerçekligini, aklin tek olgusu olarak nitelendirdigi ahlak yasasinin bilincine dayandirir. Kant?in düGüncesinde özgürlük ve ahlakilik birbirinden ayrilamaz kavramlari oluGturur ve iradi özgürlük, saf aklin ahlak yasasinin emrine uymasindan ibarettir. Ahlakiligin gerçekleGmesi için sadece salt akil kaynak olmasi gerektigini savunur. Ona göre bu ancak ahlaki eylemin, bütün hissi ve amaçsal etkenlerden arindirilarak, onu sadece ahlak yasasina olan saygidan dogan ödev bilinciyle yerine getirilmesi suretiyle gerçekleGtirilebilir. Kant, mutlak emir ile ahlaki yargiyi, eylemlerin temelinde yatan rasyonel ilkelerin evrenselleGtirilebilirligi kistasina baglamiGtir. O, tecrübeden tecrit edilmiG akli, ahlaki otorite olarak temellendirmiG ve böylece ahlaki rölativizmi aGmaya ve evrensel bir ahlak kurmaya çaliGmiGtir. Fakat Kant?in ahlak felsefesindeki salt rasyonellik hedefi, bir taraftan içerikten yoksun bir formalizmi; diger taraftan da kuralci kati bir norm anlayiGini dogurmuGtur.

Tümüyle iyi olan bir Tanri?ya ragmen kötülügün âlemde bulunuyor olmasinin mantiksal bir çeliGkiye yol açtigini iddia eden düGünürlerin sorularina, yüzyillar boyu cevap vermeye çaliGan teolog ve filozoflar olmuGtur. Fikir tarihinde genel olarak Teodise Geklinde isimlendirilen bu çaliGmalar içerisinde, “Imkânda, var olandan daha mükemmeli yoktur” (Leyse fi?l-imkâni ebda„u mimmâ kân) ve “Mümkün dünyalarin en iyisi” (die beste aller möglichen Welten) cümleleriyle birbirine benzeyen ifadeler sarf eden Gazzâlî ve Leibniz?in çaliGmalari dikkat çekicidir. Her iki düGünürün de ifadeleri kendi çevrelerinde yanki bulmuG ve uzun tartiGmalara sebep olmuGtur. Bu makalede, farkli zaman dilimlerinde ve farkli kültür havzalarinda yaGamiG olan bu iki mütefekkirin, söz konusu ifadeleriyle ayni düGünceleri paylaGiyor olup olmadiklari araGtirilip, hangi argümanlari kullandiklarina göz atilacaktir. Diger yandan Kant, aklin sinirlarini dikkate almadan, kötülügün yeryüzündeki varligini ilahi hikmet ile açiklamaya çaliGan Teodise yazarlarina eleGtiriler getirerek hepsinin baGarisizliga mahkûm oldugunu iddia eder.

Hegel Tarih Felsefesi Üzerine Dersler?de Antik Yunan?da tinin kendisini evinde hissettigini ve gerçek anlaminda yeniden doguGunun bu toprakta gerçekleGtigini söyler. Tinin Fenomenolojisi adli eserde ise Hegel tinin kendilik bilincine ulaGmasinin fenomenal bilgi bakimindan betimlemesini sunar. Tinin kendilik bilincine ulaGma yolculugundaki ilk aGama dolaysizligi içerisinde var olan tin olarak Antik Yunan Dünyasi?dir. Antik Yunan dünyasinda tinsel töz ile bireyin canli bir bütünlügü vardir ve bu henüz üzerine düGünülmemiG verili bir gerçekliktir. Antik Yunan Tini hem tözsel hem de bireysel olanin dolaysiz birligidir; tam da bu sebeple henüz modern öznellik anlayiGinin olgunlaGmamiG oldugu bir bireysellik bilincini ortaya koyar. Bu bilinç durumu antik Yunan tininin dolaysiz birligi ya da güzel uyumunun dagilmasina sebep olacaktir. Eylem ile birlikte antik Yunan?daki güzel uyum çatiGmaya dogru ilerler ve bu çatiGmanin taraflari törel tözün güçlerinin edimsel savunucularidir. Antik Yunan tininin iki tözsel kuvveti olan ilahi yasa ile insani yasanin dogal ve dolaysiz savunuculari olan edimsel bireyler, eyleme geçtikleri anda birbirlerinin yikimina dogru ilerlerler. Tinin iki özsel yanindan her ikisi de karGitinda kendi bütünlügünü göremediginden, sonuç uzlaGimin saglanamamasi ve bir sonraki bilinç Gekline geçiGin zorunlugudur. Böylece kendinde ya da kavramsal olarak antik Yunan dünyasinda törel töz ile bireyselin canli bir birligi vardir. Bununla birlikte kendisi-için ya da deneyimsel olarak antik Yunan tininin güzel uyumu biri ilahi digeri de insan yasasinin boyun egmez iki karakterine bölünür. Bireylerin haklarini teslim edemediginden ötürü yazgisina boyun eger ve bireyselligin soyut da olsa tanindigi bir sonraki dünya tini olarak Roma dünyasina yerini birakir.