Çigdem Kagitçibasi, Türkiye’de psikoloji alaninda çalisan arastirmacilar ve akademisyenler için basarilarla dolu bir kariyeri ifade etmektedir. Onun kültürlerarasi psikoloji yazinina katkilari ve geride biraktigi eserler alandaki bilimsel çalismalara halen öncülük etmektedir. Özellikle çocugun degeri çalismalari ve aile degisim modeli, hem kültürlerarasi alanda hem de Türkiye’de aile çalismalarina isik tutmaktadir. Yalnizca akademik kimligi ile degil sosyal sorumluluk projeleri ile de içinde yasadigi topluma önemli katkilarda bulunmustur. Bu çalisma, 2 Mart 2017 tarihinde yasamini yitiren degerli bilim insaninyasamina ve çalismalarina kisa bir bakis sunmak amaciyla hazirlanmistir.

Bu çalismanin amaci Islam filozoflarindan hareketle felsefenin Islam düsüncesi içindeki yerinin ne oldugu sorusuna cevap aramaktir. Bu açidan öncelikle Islam filozoflarinin meseleyi ne sekilde anladiklari, varlik incelemesi noktasinda akil ve vahiyi ne sekilde uzlastirmaya çalistiklarina yer verildi. Islam düsüncesi içinde felsefeye dair olumsuz imajin hangi kaynaklardan ortaya çiktigi ve beslendigi, bu durumun medrese ve felsefe bahsinde ne sekilde yer edindigi konusuna deginildi. Modern dönem Bati düsüncesinde felsefenin seyri ve bunun pozitivist materyalist felsefe biçimindeki haliyle Osmanli son dönem düsüncesine yansimasi neticesinde din ve felsefe karsitliginin aldigi sekil sorgulandi. Bu birikimden hareketle günümüzde özellikle ilahiyat ve felsefeye dair tartismalara kapi aralandi. Felsefe olmadan ilahiyat ilimlerinin ve çagdas sorunlar karsisinda Müslüman aklin karsilasacagi sorunlara dikkat çekildi.

Günümüzün en etkili ahlak kuramlarindan biri olan ve Bati dünyasinda yayginlik kazanan faydacilik, hazzi ölçüt olarak kabul eden mutlulukçu bir ahlak anlayisidir. Faydaciligin en iyi davranisi en çok sayida insana en büyük mutlulugu saglayacak eylem olarak formüle etmesi birçok insana cazip gelmektedir. Ancak düsünürler tarafindan yapilan sorgulamalar, faydaciligin cazibesine gölge düsürmekte ve faydaci mutluluk anlayisinin birçok sorunu ihtiva ettigini göstermektedir. Bu sorgulamalar, mutluluk ve haz kavramlarinin bireylere ahlakî birer ilke olarak rehberlik etmede yeterli açikliga sahip olmadigini ortaya koymaktadir. Bu makalenin özü, klasik faydaciligin kuruculari olan Jeremy Bentham ve John StuartMill’in ana savlari ile çesitli düsünürlerin bu savlara karsi ortaya koydugu elestirilerin tartisilmasindan olusmaktadir.Klasik faydacilik, ahlaki basit bir kurala ve tek bir kavrama indirgemeye çalismistir ancak bu çaba bazi sorunlara yol açmistir. Ahlak, çok boyutlu oldugu için mutluluk veya haz gibi tek bir kavrama indirgenemez. Öte yandan mutluluk, bu çalismada da görülecegi üzere basit bir hesaplama ile ulasilabilecek bir durum degildir.

Varolusçulugun kurucusu olarak bilinen teist filozof SörenKierkegaard, Tanri’ya imani ve sonsuz teslimiyeti, bireyin varolusunu gerçeklestirmesi için zorunlu olarak görerek; imanin paradoksalligina vurgu yapmistir. Kierkegaard’a göre, iman; ussal bir tutum degil, paradoksal bir siçramadir. Insanin varolusuna iliskin hakikatin öznel oldugunu düsünen Kierkegaard, bunun önünde engel olarak gördügü gerçeginden uzaklasmis oldugunu düsündügü Hiristiyanlik dininin kurumsal yansimasini, sistematik felsefe ve bilimsel alanlarin hâkimiyetini elestirmektedir. Karl Jaspers’ta kilise imanina karsi çikarak Kierkegaard’a benzemekle birlikte, filozofun kendisine dayatilmayan öz imanini yasayacagi bir felsefi inanci savunarak klasik olmayan bir teist filozof olarak karsimiza çikar. Jaspers için iman, hem felsefî hem de dinî imani kapsayan genel bir kavramdir. Din ya da vahiy temelli inanci elestirerek, Tanri’ya inanmayi kisinin varolusunu gerçeklestirebilmesinin sartlarindan biri olarak görür. Akil ve felsefî iman birbiriyle ters düsmez ve Felsefî iman filozofun sahip olacagi yegâne imandir. Ona göre, kilisenin Tanri’si, Askin varlik olmaktan çikip evrende gelisigüzel bir nesne haline gelmistir. Bu dogrultuda, çalismamiz SörenKierkegaard ve Karl Jaspers’da din, iman ve akil iliskisini ve dolayisiyla da aklin bir baska anlamda felsefi düsüncenin Tanri ve imanin temellendirilmesinde yeterli olup olmadigini ya da uzlasip uzlasmadiklari hakkindaki görüslerini karsilastirmayi amaçlamaktadir.

Yapisökümün etik açidan statüsü belki de J.Derrida felsefesinin en tartismali noktasidir. Bu çalismada, Derrida’nin konukseverlik analizinden yola çikarak, yapisökümün etik ve politik açidan ufku tahlil edilmeye çalisilacaktir. Bu baglamda yapisökümün basindan beri etik bir kaygi tarafindan belirlendigi iddiasi temellendirilmeye çalisilacaktir.

Vahdet-i Vücut düsüncesi Ibn-i Arabî’ye ait bir varlik felsefesi olarak kabul edilmekle birlikte, Hallac-i Mansur, Sühreverdi Maktul, Seyh Bedreddin gibi sufi düsünürlerde bireysel ya da toplumsal bir isyan ahlakinin alt yapisini olusturmustur. Cumhuriyet dönemi aydinlarimizdan Nureddin Topçu’nun Islami temellerde bir isyan ahlaki ve sosyalizm insasi çalismalarinda Hallac-i Mansur ve Seyh Bedreddin’i örneklemesi dikkat çekicidir. Osmanli Devleti’nin çözülmeye basladigi ve inkirazinin kesinlestigi topraklar olarak Balkanlarin özellikle Bektasilik baglaminda isyanlara ve kurumsal yapidan çözülmelere yol açan bir Vahdet-i Vücut ögretisine sahiplik ettigi anlasilmaktadir. Seyh Bedreddin’a atfedilen Varidat adli eseri onun Vahdet-i Vücut düsüncesini yorumladigi özgün bir eser olarak kabul edilmektedir. Eser fetret döneminin kaotik ikliminde devlet ve medrese kurumsalligina karsi bir mesruiyet sorunu olusturmaya uygun bir içerige sahiptir. Eserin genel çerçevesini Vahdet-i Vücut düsüncesi çizmekle beraber yer yer Vahdet-i Mevcut olarak da yorumlanabilecek bir mahiyettedir. Bu eser ve temsil ettigi sufi temelli rasyonalite, müellifinin adina yürütülen gnostik nitelikli bir isyanin referans kaynaklarindan biridir. Sufi bir zemine yerlesen ancak sahip oldugu gnostik ve ezoterik içerikle politik bir mücadele araci haline getirilebilen Vahdet-i Vücut düsüncesi pozitivist jön Türk hareketinin ve Balkan kaynakli politik muhalefetin de esin kaynagi olmustur.

Ahlaki, etik ve ilgili kavramlar ve bunlardan kaynaklanan fikirlere ve tartismalara ülkemizde ve dünyada son yillarda pek çok kez deginilmistir.Tabiri caizse bu kavramlar moda olmaya basladi. Öte yandan, ahlak ve etik kavramlarini incelerken, bu kelimelerin ait olduklari dil agi içinde anlam zenginligi tasidigini ve çok farkli kullanim biçimleri sergiledigini görüyoruz. Bu çalisma, etik, ahlak ve ilgili kavramlarin etimolojisine odaklanarak ve bu kavramlarin anlamini ve farkli boyutlarini açiklayarak, ana ufuklari açiga çikararak; moda olmanin talihi/talihsizligi sonucu olan belirsizlik üzerine isik tutmaya çalisacaktir. Nihayetinde, sonuç kisminda bu makale etikle ilintili bazi temel sorunlara isaret etmeye gayret gösterecektir. Ayrica içinde yasadigimiz çagimiz hakkinda soru isaretleri bulunan bazi noktalari belirterek, bitis amacina yönelik yeni baslangiçlara yol açmak bu makalenin hedefidir.